Ялмын цэцэрлэгт хүрэхэд нэгэн чулуун гүүрийг дамжиж өнгөрдөг. Манай хотод эрт эдүгээгийн өч төчнөөн гүүр гол дээгүүр хөндөлдөн байх хэдий ч ялмын модны цэцэрлэг цор ганц билээ.
Зургаан зуугаад адуу малтай айлын бэлчээрээс хааяа адуу үүрсэж, хонь майлах дуу сонстон, холгүйхэн цатгалан мал хивж, хэвтэх нь харагдана. Үүнийг үзэхүйеэ “Үзэсгэлэнт сайхан тал нутаг” хэмээх үг эрхгүй санаанд орно. Энэ хөндийг Хар үнэгт гэдэг.
Ли Пиний гэрлэсэн өдөр Фангуу гэрийнхээ гадаа хуримын сүр дуулианыг ажиглан зогсоно. Фантуу ч бас шинэ бэр. Гэхдээ үүн шиг сүржин хурим хийгээгүй, зуучлал нэрээр сэтгэлтэй залуутайгаа зүгээр л батлуулчихсан юм. Фантуу залуу охин боловч түүнд бусдын нүд хужирласан сүржин хурим таалагддаггүй.
Би гүүрээр дамнуургатай гарч байхдаа, шантгар хамарт Шүй Асань үхсэн гэж хүмүүс ярилцахыг сонсоод юунаас болсныг нь мэдэх гэж дамнуураа буулган хүзүүнээсээ алчуураа авч хөлсөө харчин зогслоо. Тэд Шүй Асань цагаан будааны бялуунд хахаж үхсэн гэлцэнэ. Самарт хахсан гэж сонсож байснаас биш цагаан будааны бялуунд хахаж үхсэн тухай би л лав сонсож байгаагүй юм байна. Тэд намайг харснаа: -Шүй Асан …. Шантгар хамарт Асань …. гэв.
Өсөж төрсөн нутгийн минь дөлгөөхөн урсах голын хөндийд тэргэл саран мандах бүрд хүмүүс: -Сонсооч. Дархан ахиад л ажлаа хийгээд эхэллээ гэлцэнэ. Төгрөг мөнгөн саран зугуухан хөөрсөөр голын хөндийг тэр чигт нь гийгүүлэхэд эргэн тойрон ер бусын чимээ аниргүй дүнсийнэ. Энэ үед саран гэрлээр дамжин мөнгө давтах чимээ чихнээ “дин дин” хэмээн дуулдахуй хүмүүс өөрийн эрхгүй тэргүүнээ өргөн тэнгэрт мандсан сарыг ажиглан : - тийм ээ, дархан ажлаа хийж байна гэнэ.
Аим Алимтаас ирээд ганц хономогцоо эрлээ эхэлж Шүйжин гудамжаар явлаа. Шүйжин гудамж мод ихтэй. Зуу гаруй настай цагаан улиаснуудын мөчир сагсайгаад холоос айлын байшин халхална. Энэ гудамжинд хотын хамгийн сайн, хол ойрд ихэд алдартай орос маягийн уурын газар бий. Гурвалжин дөрвөлжин хэлбэртэй чулуунуудыг галд улайсгаж дээр нь том шанагаар хүйтэн ус хийх тэр хоромд халуун уур савсаж, маш тааламжтай болох аж.... Палат нас ахисан боловч өвөөгөөсөө үе дамжин ирсэн цорын ганц өв хөрөнгө болох уурын газраа ажиллуулсаар байгаа юм.
Тосгоны захад хэдэн тахиа тэжээл эрэн түлхэлцэж, газар тоншино. Цацсан будааг бүгдийг нь тоншчихов уу гэвэл арай үгүй бололтой. Толгой гудайн тоншсоор л. Азарган тахиа далавчаа дэлгэн нэг тахиан дээр буувал тахиа цагаа олоогүй түүн уруу хялавхийх нь хүсэлгүйгээ илэрхийлж буйн шинж. Гэвч азарган тахиа үүнийг үл ойшоон далавчаа дэвсээр дараад авлаа. Энэ мөчид Ван Маншэн хонио туусаар тосгонд орж ирсэнд азарган тахиа цочиж үргээд, далавчаа хумин хонин сүргийг ажив.
Өвлийн адаг сар гармагц албан хаагчдаа гэр гэрт нь хариулдаг. Хошууны үймээн шуугианд тосгоны суурингийн дарга нарын хэн нь ч жил хуучрахыг хүлээлгүй гэр гэртээ харина. Долоон айл тосгоны дарга Ли Дэлин ямар их яарсан гээч. Түүний гэр хошууны зочид буудлаас ганц км зайтай байдаг.
Саарал манан хөшиглөсөн ууланд хөгшин залуу хоёр сохор хүн цувран алхаж явлаа. Тэдний гандмал сийрсэн бүрх эгээ л голын ширүүн урсгалд үйгдсэн мэт түргэн түргэн дэрвэлзэн хөдөлнө. Хаанаас хаа хүрч яваа нь сонин биш, харин тэд шанз барьж яваа нь л чухаг. Тэд бол үлгэрчид ажгуу.
Манайх 2-р хүрээ, манай жишүү эсрэг талын хаалга бол 7-р хүрээ. 7-р хүрээ бол хар будагтай жижигхэн хаалгатай, үүдэн дээгүүр нь улаан ороонго бүрхэж, хашаан дотор нь ургаа модод найган, шарилж бүсэлхийн чинээ өндөр ургасан, жихүүн цэвдэг чөтгөр шулмын оромж гэмээр. Шяоси бид хоёр мөргөлч хорхой барих гэж 7-р хүрээнд ороод ван ноёны магнаг дээл шиг шар дээр хар ногоон судалтай, гялтганасан өнгөтэй могой өвсний ёзоороор шургахыг олж харсан юм.
Тэнгэр бүрхэг, цасан ширхэг бүжин бударна. Хаа сайгүй цасан хучлагатай мэл цагаан орчин сэтгэлд дулаан. Зян Мэй их сургуулийн хашааны тахир замаар жижиг хайрцаг барьж алхана. Замын хажуугийн хиймэл толгод хуучин янзаараа.
Гуравдугаар сарын тэнгэрээс цас бороо холилдон орно. Дүүргийн намын хорооны үүдэнд гурван дугуйт тэрэг зогсмогц нэгэн залуу үсрэн буулаа. Тэрэгчин хаалган дээр өлгөсөн хаягийг харснаа залууд хандаж:-Танаас хөлс авахгүй гэж бишүүрхэн хэлэв.